Bazylika kolegiacka św. Jerzego w Kętrzynie

Początkowo budowla miała formę halową oraz jednonawową, a jej lokalizacja przy południowo-zachodnim narożu Kętrzyna nadała jej strategiczne znaczenie. Na murach wzniesiono ganki obronne oraz wieżę wyposażoną w blankowanie. W XV wieku dodano drugą wieżę, która pełniła funkcję dzwonnicy, natomiast pod koniec stulecia kościół przekształcono w trójnawową pseudobazylikę, wzbogacając go o boczną nawę północną, przy zachowaniu podstawowych kształtów pierwotnego budynku.

Rok 1500 przyniósł pożar, po którym obiekt odbudowano, uzyskując przy tym charakterystyczne odchylenie osi kościoła. Warto zwrócić uwagę, że prezbiterium nie znajduje się dokładnie na linii nawy środkowej; z nawy głównej widoczne są tylko dwa okna, a jedno z nich pozostaje niewidoczne. Wśród wyjątkowych elementów architektonicznych świątyni znajdują się: sklepienia kryształowe z 1515 roku, XVI-wieczna ambona oraz organy, które pochodzą z 1721 roku i wcześniej zostały przebudowane, osiągając obecnie 43 głosy.

Podczas gdy przed II wojną światową kościół znany był jako „kościół niemiecki”, po wysiedleniu Niemców w 1945 roku budowla została przekazana ewangelickiej parafii. Rok później, w 1946 roku, komunistyczne władze zarekwirowały kościół i przekazały go Kościołowi rzymskokatolickiemu. W dniu 22 lipca 1999 roku kościół św. Jerzego uzyskał tytuł bazyliki mniejszej, a od 7 czerwca 1992 roku pełni funkcję kolegiaty. Dawna kaplica św. Jakuba po reformacji stała się baptysterium, które przekształcono na wzór Ostrej Bramy w Wilnie; z tego miejsca co roku odbywają się pielgrzymki misyjne do Wilna.

W otoczeniu bazyliki, w strefie zachowanych murów obronnych, można znaleźć dawną plebanię, która powstała w XIV/XV wieku. W XVI wieku obiekt przekształcono w pastorówkę, a następnie w XIX wieku zamieniono na gimnazjum. Do 1945 roku funkcjonowała jako tzw. Wdowi Dom, przeznaczony dla wdów po zmarłych księżach. W 2011 roku przeprowadzono badania archeologiczne, które ujawniły istotne dane na temat stanu technicznego murów fundamentowych, a także pozwoliły zidentyfikować aż pięć faz chronologicznych osadnictwa na wzgórzu kościelnym, w tym najstarszą z XIV-XV wieku.

Obecnie brama umiejscowiona przy zachodniej fasadzie prowadzi do przestrzeni międzymurza, gdzie urządzono lapidarium, będące miejscem dla zabytkowych nagrobków, pomników, epitafiów oraz żeliwnych krzyży, co dopełnia bogate dziedzictwo historyczne tego miejsca.