Zamek w Kętrzynie

---

Architektura

Wznoszący się majestatycznie zamek, zaprojektowany w formie kwadratu, początkowo składał się z trzech skrzydeł, które otaczały centralny dziedziniec. Całość została otoczona solidnym murem obronnym, który wzmocniony był przez trzy baszty oraz wejście od strony miasta, co czyniło go nie tylko pięknym obiektem, ale i strategicznie ważną fortecą.

W północnej części zamku znajdowały się istotne pomieszczenia, takie jak refektarz, kaplica oraz zakwaterowanie dla urzędnika krzyżackiego, którego rola była znacząca w zarządzaniu tym miejscem. Architektura zamku obejmowała również szereg funkcjonalnych wnętrz, w tym kuchnię, browar, młyn oraz piekarnię, które wspierały codzienne życie zamku. Obiekty te były niezbędne do zaopatrzenia mieszkańców oraz gości.

Dodatkowo zespół budynków zamkowych obejmował spichlerz i spiżarnię, które pełniły rolę w przechowywaniu żywności, a także zbrojownię i prochownię, co podkreślało militarne znaczenie tej twierdzy. W zamku nie brakowało również kaplicy, gdzie odbywały się modlitwy, ani więzienia, które na pewno posiadało swoją historię pełną tajemnic.

Historia

W okresie pruskim na terenach obecnego Kętrzyna istniała osada znana jako Rast, o której wspomniano po raz pierwszy w 1329 roku. W początkowej fazie podboju, Krzyżacy zbudowali tutaj drewniano-ziemną strażnicę. Tego typu obiekty powstawały na nowo zdobytych terenach, zapewniając obronę i stanowiąc punkty wypadowe dla dalszej ekspansji Zakonu na wschód. Te warownie odegrały kluczową rolę w organizacji osadnictwa.W Kętrzynie stworzono prokuratorię, która podlegała komturii w Bałdze, z krótkimi przerwami, gdy działała komturia w Rynie.

Strażnica, która powstała, była dwukrotnie najeżdżana przez litewskie wojska książąt Olgierda i Kiejstuta w latach 1345 i 1348. Murowany zamek, który zbudowano pomiędzy rokiem 1360 a 1374, zlokalizowany był w pobliżu wcześniejszej drewnianej budowli, przeznaczony na siedzibę prokuratora krzyżackiego. Charakteryzował się on umiarkowanymi walorami obronnymi oraz skromnym programem użytkowym. Około 1410 roku zamkowy arsenał zawierał jedynie siedem dział na kule kamienne oraz niewielką ilość lekkiej broni strzeleckiej i kusz.

W 1410 roku zamek został zdobyty przez pruskiego rycerza Joharta i burmistrza Hermanna Barddyne, którzy poddali go wojskom polskim Władysława Jagiełły. Nie trwało to jednak długo, ponieważ już w następnym roku zamek powrócił pod kontrolę Zakonu. W początkowym okresie XV wieku zamek otoczono dodatkowym murem obronnym o szerokości 2 metrów. W 1454 roku, podczas wybuchu wojny trzynastoletniej, zbuntowani mieszkańcy Kętrzyna zdobyli zamek i zamordowali prokuratora Wolganga Sauera.

Chociaż Zakon odbił zamek w 1461 roku, cech szewców został ukarany zakazem udziału jego członków w radzie miejskiej, co trwało aż do panowania Albrechta Hohenzollerna jako księcia Prus. Zamek przeszedł w ręce wojsk polskich do 1461 roku, a po sekularyzacji Prus został siedzibą starosty. W latach 1528-1529 dokonał przebudowy, aby dostosować go do nowych funkcji. Wówczas dodano drugą bramę oraz wykusz nad główną bramą.

W kolejnych latach zamek był wielokrotnie przebudowywany. W latach 1559-1566 oraz 1622 roku wzmacniano jego wnętrza, w tym dodano cylindryczną klatkę schodową na dziedzińcu i zmodernizowano sklepienia. Niestety, rozbiórka zewnętrznych fortyfikacji rozpoczęła się w I połowie XVIII wieku. Tragiczny incydent miał miejsce 15 grudnia 1797 roku, kiedy to zamek strawił pożar, który zniszczył część obiektu.

W latach 1911-1912 miasto przejęło zamek, przekształcając część pomieszczeń w mieszkania, przez co pojawiły się prostokątne okna. W tym czasie mieściło się tu biuro niemieckiej 3 Brygady Piechoty. W latach 30. XX wieku przeprowadzono na zamku niewielkie prace konserwatorskie. Przed II wojną światową znajdowały się w nim biura administracyjne. W początkach lat 40. XX wieku zachodnią część piwnic pod północnym skrzydłem przekształcono w schron przeciwlotniczy. Po zdobyciu Kętrzyna przez wojska radzieckie w styczniu 1945, znaczna część staromiejskiej zabudowy, w tym zamek, została zniszczona.

Rewitalizacja zamku miała miejsce w latach 1964-1966 z inicjatywy Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie oraz dzięki funduszom Ministerstwa Kultury i Sztuki. Przywrócono mu jego gotycki charakter, podwyższając dachy i dodając nowe piętro. Nie odtworzono jednak przedwojennego wyglądu, a wykorzystano dokumentację oraz rysunki Conrada Steinbrechta, by przeprowadzić regotyzację budowli. Zrekonstruowano północne skrzydło oraz ozdobne szczyty. Dziś wewnątrz zamku mieści się Biblioteka Miejska oraz Muzeum Regionalne im. Wojciecha Kętrzyńskiego, a w piwnicach północnego skrzydła działa bractwo rycerskie. Muzeum dysponuje kolekcją obrazów, rzeźb oraz mebli zabytkowych z okresu od XV do XIX wieku.

---

Oceń: Zamek w Kętrzynie

---